Czy zastanawialiście się kiedyś jak robione były guziki? Piszę w czasie przeszłym ponieważ obecnie metody produkcji są całkowicie inne, a większość guzików przybywa do nas niestety z Chin lub innego państwa gdzie nakład na produkcję jest niewielki. Na początku XX wieku guziki wytwarzane były z materiału nazywanego galalitem. Substancja o tyle ciekawa, że uzyskiwana jest z kazeiny czyli białka mleka, która zostaje poddana procesowi homogenizacji i jest zahartowana w formalinie. Po raz pierwszy wytworzony przypadkowo przez Wilhelma Krische w 1897 roku. Galalit jest tworzywem twardym. Dawniej był używany do wyrobu zabawek i przedmiotów galanteryjnych (np. guzików), żetonów, wiecznych piór, oprawek do okularów, figur szachowych.

W Podgórzu, na ulicy Kalwaryjskiej 6 w roku 1935 otworzono fabrykę galanterii Tomaschek i Gruss (fabryka ta została przeniesiona z ulicy Parkowej 11). Budynek fabryki, elegancką kamienicę frontową zdobioną głowami słoni oraz oficynę fabryczną, zaprojektowało renomowane biuro architektoniczne Düntuch i Landsberger. Parterowa oficyna fabryczna stanowi jeden z najlepiej zachowanych przykładów małych fabryk wewnątrz kwartałów zabudowy. Główna fasada majestatycznie stała wkomponowana w inne budynki, natomiast cała infrastruktura i pomieszczenia fabryczne znajdowały się w oficynie. Oprócz pomieszczeń przeznaczonych strikte na produkcyjne nie zabrakło miejsca również na stołówkę pracowniczą. Fabryka zajmowała się produkcją nie tylko guzików, ale też klamer i kółek. Fabryka wyrobów galalitowych, była jedną z trzech największych krakowskich firm produkujących galanterię z galalitu w okresie międzywojennym. 23.08.1948 roku budynek wraz z fabryka przeszedł na własność Państwa.

                          Na koniec krótka historia Alfred Düntuch i Stefan Landsberger, którzy zaprojektowali budynek na Kalwaryjskiej 6. Byli właścicielami dużej pracowni architektonicznej, specjalizowali się w projektowaniu luksusowych kamienic. Należeli do nielicznych spośród znanych krakowskich architektów żydowskiego pochodzenia, którym udało się przeżyć Holokaust. Po wojnie odnieśli sukces na emigracji, w Brazylii. Do dzisiaj w São Paulo działa założone przez nich biuro architektoniczne. Na długiej liście domów zaprojektowanych przez Düntucha i Landsbergera dla zamożnych Krakowian (głównie Żydów) znajdują się dwie kamienice wykonane dla Kurta, Maurycego i Leona Holzerów – właścicieli Towarzystwa Handlowo-Węglowego Holzer i Ska. Pierwsza z nich powstała w latach 1936-37 na rogu al. J. Słowackiego 58 i ul. Śląskiej. Druga z kamienic wybudowana została rok później na rogu al. J. Słowackiego i ul. A. Grottgera. Jej wnętrze miało niewątpliwie luksusowy charakter. Klatkę schodową wyłożono rzadko stosowanym w Krakowie trawertynem, a nie popularnym lastriko. W domu czynszowym Holzerów znalazły się komfortowe mieszkania różnej wielkości, wyposażone w takie udogodnienia, jak np. centralne ogrzewanie.

Historię Fabryki galanterii Tomaschek i Gruss opowiedział nam Pan Piotr Bujas w ramach XIV Podgórskich Dni Otwartych Drzwi – Europejskie Dni Dziedzictwa „Utracone dziedzictwo” 25-27 września 2015. Słuchając historii trzeba było użyć wyobraźni ponieważ obecnie budynek jest bardzo zapuszczony, szczególnie oficyna. Ma tam siedzibę kilka sklepów, ale budynek kompletnie nie wygląda zachęcająco.

Dokument mówiący o założeniu fabryki 1935 rok

Europejskie Dni Dziedzictwa to wspólna inicjatywa Rady Europy i Unii Europejskiej, mająca na celu promowanie zabytków W projekcie uczestniczą wszystkie państwa członkowskie Rady Europy, w tym także Polska, która włączyła się do akcji w 1993 roku. Europejskie Dni Dziedzictwa to największy w Europie projekt społeczno-edukacyjny, a także najważniejsze święto zabytków kultury. Głównym celem EDD jest edukacja historyczna i kulturalna, promowanie różnorodności regionalnego dziedzictwa kulturowego, podkreślenie wspólnych korzeni kultury europejskiej oraz propagowanie dialogu międzykulturowego link

Spodobał ci się tekst? Masz uwagi lub komentarze? Podyskutuj, polub, dodaj +1. Dziękuję!